ต้นราชพฤกษ์หรือต้นคูนนี้ นอกจากจะเป็นต้นไม้ประจำชาติไทยแล้ว ยังเป็นพืชสมุนไพรไทยอีกชนิดหนึ่งซึ่งมีคุณค่าอย่างมากมาย แต่เป็นสิ่งที่หลายคนมองข้ามไปอย่างน่าเสียดาย อาจจะเนื่องเพราะเป็นต้นไม้ที่เราสามารถพบเห็นได้โดยทั่วไปตามท้องถนนและริมทางเดินต่าง ๆ จึงถูกมองเป็นไม้ประดับด้วยมีช่อดอกที่ห้อยระย้างดงาม จนฝรั่งขนานนามว่า Golden Shower Tree (ผู้เขียนอ่านครั้งแรกแล้วจินตนาการตามก็งดงามเช่นนั้น ...) เพราะเหมือนหยดน้ำสีทองที่พุ่งเป็นพุ่มจากฝักบัวอาบน้ำ
ดอกราชพฤกษ์หรือดอกคูนกำลังบานสะพรั่ง |
นอกจากนี้ตามความเห็นของผู้เขียน ยังเป็นดอกไม้ที่พาให้หัวใจฉ่ำเย็นในเดือนที่อากาศร้อนอบอ้าวที่สุดของปี นั่นคือเดือน มีนาคม และเดือนเมษายน ของทุกปี เพียงได้เห็นดอกพุ่มที่เหลืองคล้ายดั่งทองที่พริ้วไหวไปตามแรงลม ก็ช่างดูงดงามยิ่งนัก โดยเฉพาะบางต้น ทิ้งใบเกือบหมด แลเห็นแต่ดอกเหลืองสะพรั่งเต็มไปหมด
ดอกราชพฤกษ์ หรือ ดอกคูณ |
เนื้อและเมล็ดในฝักคูนหรือฝักราชพฤกษ์ |
ในหนังสือ ตำราแพทย์แผนโบราณทั่วไป สาขาเภสัชกรรม โดยกองการประกอบโรคศิลปะ สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณะสุข ได้กล่าวถึงสรรพคุณของต้นคูน (ราชพฤกษ์) ไว้ดังนี้
คูน (ราชพฤกษ์) เป็นไม้ยืนต้นขนาดย่อมถึงขนาดกลาง ใบใหญ่ ดอกสีเหลือง ห้อยเป็นพวง ฝักกลมยาวเกลี้ยง (ฝักคล้ายกัลปพฤกษ์แต่ไม่มีขนละเอียดปกคลุมเหมือนกัลปพฤกษ์: ผู้เขียน) เนื้อในสีดำ
เนื้อในฝัก : รสหวานเอียน สรรพคุณ ระบายท้อง ช่วยบรรเทาอาการแน่นหน้าอก ฟกช้ำ แก้ลมเข้าข้อและขัดข้อ
ดอก : รสขมเปรี้ยว สรรพคุณ แก้ไข้ เป็นยาระบาย
เปลือกและใบ : รสฝาดเมา สรรพคุณ บดผสมทาฝี และเม็ดผื่นตามร่างกาย
ใบ : รสเมา สรรพคุณ ระบายท้อง แก้พยาธิผิวหนัง
ราก : รสเมา สรรพคุณ ฝนทารักษาขี้กลาก และเป็นยาระบายท้อง แก้คุดทะราด
แก่น : นักไสยศาสตร์ใช้ทำปลัดขิกลงยันต์ผูกเอวเด็ก เพื่อให้ปีศาจไม่รบกวนเด็ก
เปลือกต้น : รสฝาด สรรพคุณ แก้ท้องร่วง สมานแผล
เปลือกเม็ดและเปลือกฝัก : รสเมาเบื่อ สรรพคุณ ถอนพิษยาเบื่อเมา ทำให้อาเจียน
กระพี้ : รสเมา สรรพคุณ แก้รำมะนาด
ดอกคูนห้อยเป็นพวงระย้างดงาม |
อีกสิ่งหนึ่งที่จะไม่กล่าวเลยก็อาจจะไม่ครบถ้วน นั่นคือ นอกจากจะเป็นต้นไม้ประจำประเทศไทยแล้วต้นราชพฤกษ์นี้ยังเป็นดอกไม้ประจำจังหวัดขอนแก่น และจังหวัด นครศรีธรรมราช อีกด้วย
"เนื้อในฝักช่วยระบายหายอึดอัด
ดอกสีเหลืองเจิดจรัสเป็นพุ่มไหว
ไม้มงคลเลื่องลือนามงามอย่างไทย
ราชพฤกษ์...ราชาไม้ในแผ่นดิน"